Gry terapeutyczno-rehabilitacyjne TERAPIA

Nowoczesne gry planszowe oferują bogactwo korzyści. W swojej różnorodności uczą, bawią, stymulują umysł do pracy, relaksują, sprzyjają kontaktom interpersonalnym offline… Nie ma powodu, by rezygnować z ich dobrodziejstwa w wieku dojrzałym. Przeciwnie, nic nie stoi na przeszkodzie, by planszówki pojawiały się na imprezach wielopokoleniowych, uroczystościach rodzinnych czy spotkaniach w gronie osób starszych.

Dla seniorów, zarówno tych młodszych, jak i w podeszłym wieku, gry planszowe mogą być świetną formą “gimnastyki umysłu”, stosowanej w ramach profilaktyki i spowalniania rozwoju schorzeń neurodegeneracyjnych. Otwierają na nowe doświadczenia i gwarantują nieustanną stymulację szarych komórek, wspomagając pamięć i koncentrację. 

Nieocenioną wartością wspólnego grania jest dla seniorów także możliwość “wyjścia do ludzi”. To pretekst do wyjścia z domu, towarzyskiego spotkania, miłego spędzenia czasu w gronie aktywnych, ciekawych osób. Przyjemność sama w sobie. 
Gry “bez prądu” integrują, wyzwalają pozytywne emocje, pozwalają na chwilę oderwać się od trudnej rzeczywistości. Seniorzy również tego potrzebują i potrafią docenić! 

Niniejszy wstęp pozwoliłam sobie powielić z własnego artykułu opublikowanego przed rokiem w serwisie klubygierplanszowych.pl Dalsza treść dotyczy specyfiki uczestnictwa i współtworzenia przez seniorów spotkań klubów gier. Zawiera również listę różnorodnych tytułów szczególnie polecanych przeze mnie osobom starszym na początek przygody z planszówkami (pełen tekst - tutaj). 

Nie zmieniłam zdania i nie porzuciłam tematu! Nadal z przyjemnością i ogromną satysfakcją inicjuję rozgrywki wielopokoleniowe, spotykam się "na graniu" z Seniorkami Grajmy!, odwiedzamy pensjonariuszy Domu Opieki i Seniora z torbami pełnymi gier.
Ostatnio także nowymi, z założenia kierowanymi do odbiorców w wieku dojrzałym...

Czy słyszeliście o grach planszowych wspomagających zachowanie i/lub usprawnienie zdolności poznawczych wydanych przez wyd. Alexander pod wspólnym hasłem: terapia?*

Zgodnie z opisem ("gry terapeutyczno-rehabilitacyjne") cała seria może służyć jako narzędzie profilaktyki i rehabilitacji neurologicznej, ale w praktyce świetnie sprawdza się także w przypadku seniorów po prostu zainteresowanych ćwiczeniem formy intelektualnej - spostrzegawczości, logicznego myślenia, wnioskowania. Każdemu przyda się przecież zapowiadana przez wydawcę stymulacja wielu obszarów mózgu, w tym (cyt.): "ćwiczenia zmysłów (wzrok, dotyk), doskonalenie operacji umysłowych, wspomaganie koordynacji wzrokowo-ruchowej czy rozwój kompetencji językowych"!

Seria obejmuje zarówno gry o oryginalnych zasadach, stworzonych z myślą o 'gimnastyce umysłu', jak "Pamięć sensoryczna", "Paronimy", "Rozsypanka zdaniowa", "Wspólne ogniwo" lub "Po omacku", jak i 'klasyki' w wersjach przyjaznych osobom starszym, takie jak "Warcaby", "Chińczyk" czy "Tangram". Te ostatnie - z czytelną planszą, dużymi, stabilnymi pionkami i elementami sprzyjającymi usprawnianiu małej motoryki.

Wydawca zadbał o przejrzystą stronę internetową z prezentacją serii: 
https://www.alexander.com.pl/produkty/terapia/
Każdy tytuł posiada kilkuzdaniowy opis dotyczący zawartości i zastosowania. Szczegóły można poznać pobierając instrukcję, przeglądając załączone tabele, zdjęcia i animacje.

Spróbujmy zweryfikować niektóre ze znalezionych tam szumnych haseł i zapowiedzi.

Seria „Terapia” to doskonała rozrywka i przemyślane ćwiczenia, które pozwolą osobom starszym na dłużej utrzymać sprawność intelektualną. Wspierają rehabilitację osób chorych np. na chorobę Parkinsona, chorobę Alzheimera, zespół Tourette’a czy reumatoidalne zapalenie stawów, a także pacjentów po udarze, bądź borykających się ze schorzeniami cywilizacyjnymi. 

Krótka konsultacja ze znajomą dyżurującą na oddziale neurologii potwierdza: niezmiernie ważna jest wielokierunkowa stymulacja umysłu i różnorodność stawianych mu zadań. Dotyczy to zarówno profilaktyki rozwoju i spowalniania postępu schorzeń neurodegeneracyjnych, jak rehabilitacji neurologicznej (np. po udarach). Pożądane jest zatem przeplatanie zadań z odmiennych kategorii - zręcznościowych i logicznych, słownych i angażujących zmysły, wymagających spostrzegawczości, refleksu, koncentracji.
Z całą pewnością zestaw gier tego rodzaju może być zatem użyteczny w codziennej praktyce terapeutów zajęciowych lub opiekunów osób w podeszłym wieku - w rodzinach, domach opieki i na oddziałach. 

Gry Alexandra z serii „Terapia” można zakwalifikować jako te, które wspomagają pracę mózgu w szerokim rozumieniu – od ćwiczeń obwodowych (zmysły) poprzez operacje umysłowe (spostrzeganie, koncentracja, kojarzenie, uważność), po czynności wyższe (czytanie, rozumienie, zasób słownictwa)''

Trudno nie potwierdzić, bo tak kwalifikuje się większość gier planszowych ;) W tym przypadku mówimy o podstawowym "wsparciu pracy mózgu" - na poziomie aspirującego starszego adepta świata gier lub osoby w wieku podeszłym. Może to wszak być także pierwszy krok do dalszego rozwijania "operacji umysłowych" i "czynności wyższych" z nowoczesnymi planszówkami w przyszłości!

Seria Terapia to zestaw gier, które wyróżnia grafika dostosowana do oczekiwań osób dorosłych oraz eleganckie, drewniane elementy o rozmiarach ułatwiających ich chwytanie.

Zastosowanie dobrej jakości komponentów z drewna faktycznie warte jest podkreślenia. Niestety, nie dotyczy to gier "Rozsypanka wyrazowa", "Labirynt", domina i mandali, gdzie użyto przede wszystkim plastiku... Drewniane elementy znajdziemy m.in. w grach "Pamięć sensoryczna", "Wspólne ogniwo", "Po omacku", "Paronimy", "Tangram", "Warcaby" i "Chińczyk". W przypadku tych tytułów wykonanie stoi na wysokim poziomie. Można założyć, że zarówno pionki, toczone z drewna bryły i laserowo wypalane płytki, jak plansze z mocnej tektury wytrzymają próbę czasu. Grafiki są skromne, uproszczone, czytelne.

Tyle na temat założeń serii i wykonania komponentów gier "Terapia" oraz ich przydatności w roli narzędzia. 

Z punktu widzenia gracza-praktyka warto postawić sobie w tym miejscu pytanie: jak z ich grywalnością? 

/ grywalność - ogół zasad i mechanizmów gry, które wpływają na jakość i przyjemność z gry (za wikipedia.pl); stopień, w jakim gra absorbuje, przyciąga uwagę gracza; miodność (wg sjp.pl) /

Z obserwacji najbardziej zainteresowanych, tj. seniorów w różnym wieku, wynika, że w wielu przypadkach są to dokładnie takie gry, jakich oczekują.

Dla osób w wieku podeszłym pewną trudność stanowią często nawet układanki polegające na odwzworowywaniu (mandala), manipulowanie pionkami, kośćmi etc. (chińczyk, warcaby, domino, labirynt), czy podstawowe zadania pamięciowe (w grze "Pamięć sensoryczna" dodatkowo świetnie angażujące zmysł dotyku!). Prostota zasad w połączeniu z nieinfantylną oprawą i odpowiednią wielkością komponentów i czcionek, pozwalają im czuć się komfortowo podczas rozgrywki.

Seniorzy poszukujący ćwiczeń intelektualnych dla zachowania sprawności umysłu odnajdą tu z kolei niesztampowe wyzwania logiczne i językowe. Z ich perspektywy na pewno warte uwagi są gry "Wspólne ogniwo" - oparta o mechanizm szukania wspólnych detali oraz "Po omacku" - polegająca na dopasowywaniu obrazu odczytywanego przez zmysł wzroku (znajdującego się na karcie) do obrazu tworzonego na podstawie zmysłu dotyku (rozpoznawanie kształtu przedmiotu znajdującego się w worku). Ciekawe są także gry "Paronimy" - ćwiczenie ośrodka mowy, na zasadzie odnajdowania wyrazów różniących się jedynie jedną literą oraz "Rozsypanka zdaniowa", w której budowanie zdań z podanych wyrazów wspomaga analityczno-syntetyczne podejście do języka.

Nie można tu również nie wspomnieć o doskonale przemyślanej koncepcji wydania tangramu. Tę znaną od starożytności chińską łamigłówkę złożoną z siedmiu prostych figur geometrycznych, z których ułożyć można tysiące obrazków: sylwetek ludzi, zwierząt, rzeczy itp. otrzymujemy tu w postaci sześciu trwałych, drewnianych kompletów. Można dzięki temu nie tylko bez końca bawić się solo, ale i rywalizować w większej grupie, odnajdując rozwiązania na czas lub wymyślać własne wzory. Seniorzy bardzo docenili potencjał integracyjny tego podejścia.

 

 

Podsumowując, jakkolwiek rynek gier planszowych obfituje w tytuły uniwersalne, które przy odrobinie inwencji i dobrych chęci łatwo samodzielnie zaadaptować do potrzeb grupy starszych graczy bez doświadczenia, warto w ich przypadku zwrócić uwagę także na serię "Terapia". Wchodzą w jej skład gry dedykowane osobom w podeszłym wieku, ciekawe narzędzia terapeutyczne do wykorzystania w profilaktyce demencji i rehabilitacji neurologicznej oraz łamigłówki sprzyjające codziennej gimnastyce umysłu. Każdy senior znajdzie wśród nich coś dla siebie!

opracowanie: Agnieszka Pączek, Stowarzyszenie Grajmy!

zdjęcia: własne

__

* Zestaw gier z serii "Terapia" przekazał wydawca, na cele statutowe Stowarzyszenia. Powyższy tekst stanowi zapis indywidualnych obserwacji i doświadczeń, bez wpływów zewnętrznych, niezależnie od wspomnianej współpracy. Gry pozostają dostępne i będą wykorzystywane w ramach dalszych spotkań z seniorami.